Al van kleins af aan krijg ik door specifiek op jongens gerichte media een vertekend beeld van wat het betekent om een man te zijn. Je moet stoer zijn, gevoelens wegstoppen en vooral de ogen zo droog als de Sahara houden. Aan de beeldbuis gelijmd neem ik talloze negatieve rolmodellen tot mij die deze opvattingen continu bevestigen. Games maken zich hier ook schuldig aan. Een spel dat wél de strijd aangaat met verstikkende mannelijkheid kwam voor mij uit een onverwachte hoek: de Japanse misdaadreeks Yakuza.
Meer gesproken verhalen horen? Abonneer je op onze podcast Laadscherm Voorgelezen
Hoewel ik Yakuza tot mijn favoriete game-series reken, was het niet bepaald liefde op het eerste gezicht. In een heel korte demo van Yakuza 4 kreeg ik een paar minuten de tijd om een aantal naamloze misdadigers zo gewelddadig mogelijk een kopje kleiner te maken. Daarbij was ik niet enkel aangewezen op mijn blote vuisten; ik kon grijpen naar de complete inhoud van een fietsenstalling om iedereen met een schedelfractuur naar huis te sturen. Het was geweld zonder context en leek de zoveelste bevestiging van de status quo: onverwoestbaar “stoere”, mannelijke protagonisten.
Ik kon niet verder van de waarheid vandaan zitten. Onder dat oppervlakkige doch sensationele geweld schuilt een game die mannelijkheid herdefinieert. Mijn eigen aangeleerde vooroordeel dat het gepronk met spieren en uitingen van geweld niet gepaard kan gaan met tederheid, wordt dan ook met ieder vervolg weer onderuit gehaald.
Stoere lichamen en schattige fotobewerkingen
Het is een geïnternaliseerd conflict dat de fan-pagina ‘yakuza soft bot’ op Twitter speels uitdaagt. De Amerikaanse Valentino kietelt onze verwachtingen van de nors ogende misdadigers door een zacht filter en hart-emoji over screenshots van het spel heen te plaatsen. Het dwingt ons stil te staan bij het feit dat schattigheid in combinatie met de stoerheid van de ontblote mannenlichamen in eerste instantie zo bevreemdend voelt.
“Ik hou van schattige fotobewerkingsprogramma’s en applicaties”, legt Valentino via e-mail uit. “Het is leuk om het contrast te zien tussen een dramatische actiegame of anime en de lichte, schattige filters en stickers.” De Yakuza-serie is daarbij een uitstekende match voor Valentino’s bewerkingsprogramma’s die eigenlijk voor selfies bedoeld zijn, dankzij de realistische stijl van de personages. Maar het is volgens Valentino ook interessant om te zien hoe het thematisch als “aantrekking van tegenpolen” een mooi contrast geeft.
De creatieve uitingen in de tweets van yakuza soft bot spiegelen de wijze waarop de Yakuza-serie ons uitdaagt over masculiniteit te denken. Als je enkel door de lens van mannelijke protagonisten in games kijkt, zou je bijna denken dat de enige gewenste emotie een soort instemmend gegrom is. Volgens Valentino is het daarom belangrijk dat een coole, stoere protagonist als Kazuma Kiryu zijn zachtere kanten laat zien en daarmee een positieve invloed uitoefent op hoe we mannelijkheid benaderen.
Filantropische misdadiger
Kiryu is een legendarische misdadiger die het maar verdraaid lastig vindt om de façade van criminaliteit op te houden. In plaats van zich te bezigen met drugshandel, smokkelen van mensen of onderdrukken van vrouwen, neemt hij liever de rol van filantropische goedzak op zich. Zo runt hij een weeshuis, struint hij de rosse buurt van Tokio af op zoek naar weggelopen katten en brengt hij gebroken gezinnen weer bij elkaar. Kiryu bedient zich hier niet van machogedrag, maar stelt zich kwetsbaar op en is vooral altijd respectvol naar anderen toe.
Zijn aantrekkelijke persoonlijkheid komt vooral tot zijn recht in de diverse zijverhalen die je in de open wereld van Yakuza aantreft. Deze zijn veelal humoristisch, maar benadrukken vooral de progressieve en tedere houding die Kiryu heeft tegenover iedereen die op zijn pad komt.
Zo komt hij in Yakuza 0 een dominatrix tegen die moeilijk in haar dominante rol kan blijven. Door middel van een lichthartig rollenspel leert Kiryu haar meer uit haar schulp te kruipen. Op geen moment maakt Kiryu – en dus de game – de situatie belachelijk. Het verhaal sluit af met dat de klant tevreden is, de sekswerker weer met zelfvertrouwen naar haar werk gaat en Kiryu weer een levenservaring rijker is. Niemand wordt belachelijk gemaakt en geen moment wordt er oneerbiedig over sekswerk gedaan. Kenmerkend voor de serie, maar jammer genoeg nog vrijwel een unicum in de game-industrie.
Open voor interpretatie
Dat Yakuza niet bang is om de gevoelige kanten van diens personages te tonen, is volgens Valentino ook in andere aspecten van de game te ontdekken. “Meer dan eens verklaart een mannelijk personage zijn liefde voor een andere man”, vertelt Valentino, die deel uitmaakt van de LGBTQ-gemeenschap. Zo uit in Yakuza 0 de antagonistische en excentrieke Jun Oda openlijk zijn liefde tegenover zijn baas Tetsu Tachibana. Een emotionele uitbarsting die zowel als platonisch als romantisch onder fans geaccepteerd wordt. “We zien ook intimiderende personages als Lee Wen Hai in Yakuza 0 of Taiga Saejima in Yakuza 4 die hun zachtaardige en tedere kant laten zien. Het is veelbetekenend en spreekt ons aan.”
Of dit de intentie van de ontwikkelaar is of de interpretatie van de fans, doet er volgens Valentino niet zo toe. “Ik denk dat, ongeacht of het de intentie was, de ontwikkelaar ons toelaat om alles te interpreteren zoals we zelf willen”, zegt Valentino. “Vergeleken met andere series voel ik me er nooit ingeluisd door emotionele scènes doordat de makers later de betekenis ontkennen. Sommige dialogen, zoals bij Jun Oda, zijn wellicht vatbaar voor interpretatie, maar er zijn ook scènes die niet te betwisten zijn. Zo zijn er meerdere mannelijke personages in de serie die op verschillende momenten openlijk huilen. Het valt niet te negeren dat dit iets ontzettend betekenisvols is.”
Zo blijft ook de manier waarop de serie mannelijk naakt in beeld brengt open voor interpretatie, maar heeft het ongeacht de intentie veel impact. De dubbele standaard in games dicteert dat vrouwelijk naakt enkel seksueel is en mannelijk naakt slechts een power fantasy. In Yakuza lijkt het meer dan slechts machtsvertoon. Het heeft iets buitengewoon sensueels hoe de camera bij de schoonheid van hun lichamen blijft hangen, vol bewondering voor hun bouw en met ontzag voor de artistieke tatoeages die elke centimeter van hun rug bedekken. Hier moet je niet alleen naar kijken, nee, hier moet je volledig van genieten. Het wordt wellicht niet nadrukkelijk uitgesproken, maar het heeft voor mij wel een gewenste positieve lading.
En in een zee van zwart en wit is het ook niet erg dat de game zich af en toe in het grijs houdt. Het zet fans als Valentino aan tot creatieve uitingen die los van de game een positieve werking hebben op hoe we mannelijkheid benaderen, het geeft de LGBTQ-gemeenschap een zelf geaccepteerde representatie in een industrie waar dat vaak ver te zoeken is, en het leert mij op mijn eigen manier misvattingen over masculiniteit te aanvaarden. Zoals Valentino al aangaf: het valt niet te negeren dat dit ontzettend betekenisvol is.