De God of War-reeks was altijd een perfect voorbeeld van het hypermasculine soort spel dat de ongezonde notie van mannelijkheid in stand houdt. Met de komst van het nieuwste deel in 2018 kwam daar verandering in. Er was zelfs sprake van wat reflectie op die toxic masculinity.
Meer gesproken verhalen horen? Abonneer je op onze podcast Laadscherm Voorgelezen
Dit verhaal bevat spoilers over God of War (2018)
Het kan best zijn dat je dit leest of luistert en geen flauw idee hebt waar ik nu over praat. Om een algemeen beeld te schetsen van de term heb ik, gebaseerd op en vrij vertaald uit een artikel door The Good Men Project, een zo duidelijk mogelijke basisdefinitie opgetekend.Toxic masculinity
Toxic masculinity draait niet om mannelijkheid of man-zijn als sekse, maar om het culturele ideaal van mannelijkheid. Het draait om mannelijkheid als gender en de sociale verwachtingen die hierbij komen kijken. Het soort mannelijkheid waar kracht alles is en emoties een zwakte. Waar seks en beestachtigheid de maatstaven zijn waarmee we meten hoe mannelijk mannen zijn. Dit terwijl het bezitten van vermeende ‘vrouwelijke’ trekken – die kunnen variëren van emotionele kwetsbaarheid tot niet hyperseksueel zijn – de middelen zijn waardoor je status als ‘man’ kan worden weggenomen. Voor de volledigheid: ik zie deze praktijken niet alleen in de woorden en daden van anderen. Als iemand die zichzelf als man identificeert, vind ik het belangrijk de toxic masculinity in mezelf te herkennen, hiervan te leren en er een beter mens door te worden. Ook ik zeg wel eens dingen waarvan ik pas later herken hoe giftig ze zijn. Soms moet ik er tot mijn grote spijt eerst op gewezen worden door anderen. Sinds ik me hier nadrukkelijker mee bezighoud, zie ik de bewuste en onbewuste bespreking van toxic masculinity op veel plekken terug. Zo ook tijdens het spelen van God of War.
Wat we kunnen leren van God of War
Wie ook maar één blik werpt op het lijf van Kratos en luistert naar zijn stem, merkt meteen hoe hypermasculine dit personage nog steeds is in zijn voorkomen. Je zou kunnen stellen dat het in stand houden van deze overdrijving onbedoeld werkt als stijlfiguur, omdat het nogal in contrast staat met zijn veranderende persoonlijkheid. God of War doet gelukkig een hoop dingen beter dan vorige delen. Dat is an sich pure winst. Een goed voorbeeld is dat er voor het eerst in de hoofdreeks geen seksscène in de game zit. Geilen op een stel pixels dat alleen voor heteromannen gemaakt en bedoeld is, dat hebben we inmiddels al veel te vaak gezien. Een veel belangrijkere verandering is dat het bruut in de rondte slaan wat meer context heeft gekregen. Kratos gaat niet meer alleen op pad, maar wordt vrijwel continu vergezeld door zijn zoon Atreus. Hun relatie is een verhaalmechanisme dat meer diepgang geeft aan Kratos, die nu meer emoties voelt dan enkel woede. God of War begint na het overlijden van Kratos’ vrouw (en Atreus’ moeder) Faye. De missie van Katros en Atreus is om haar laatste wens werkelijkheid te maken: het verspreiden van haar as over de wereld, vanaf de highest peak of the nine realms. Dit gaat uiteraard niet vanzelf: vader en zoon moeten veel uitdagingen aangaan en overleven om hun doel te bereiken. Genoeg tijd om hun band te versterken dus.
Wat de makers van God of War zelf nog kunnen leren
Er zijn nauwelijks grote games als God of War die dit thema bespreken en bespreekbaar maken. Mijn neiging om blij te zijn met elke vorm van aandacht voor dit belangrijke onderwerp is daarom niet zo vreemd. Toch vind ik het belangrijk om kritische kanttekeningen te plaatsen. Er is namelijk een belangrijke ‘maar’ in dit verhaal. Het is natuurlijk helemaal oké om je warm van binnen te voelen als je ziet hoe Kratos op zijn eigen manier leert zorgen voor zijn zoon. Ik liet zelf ook een enkele keer een traan: het raakte me op een manier waarop games me niet vaak raken. Maar tegelijkertijd steekt het me ook. Ligt de lat niet te laag als we hiermee al tevreden zijn en, vooral, tevreden blijven? Je kunt daarnaast vraagtekens plaatsen bij de redenen waarom Kratos het zo moeilijk vindt zijn zoon op te voeden zoals Faye deed – de eerder besproken toxic masculinity die hij vanaf zijn eigen jeugd met zich meedraagt. Het is absoluut een verklaring voor zijn gedrag naar Atreus, maar of je het ook een goed excuus mag noemen? Vanuit dat opzicht kijk ik toch wat anders naar de halfslachtige pogingen van Kratos om Atreus een aai over zijn bol te geven. Tot Faye overleed heeft Kratos zich blijkbaar volledig afzijdig gehouden, dus laten we hem vooral geen medaille geven voor dit absolute minimum. Bij mijn laatste vraagteken spelen niet alleen Kratos en Atreus, maar ook bijpersonages Freya en Baldur een rol. In het kort: Baldur is de grote bad guy van de game en Freya blijkt zijn moeder te zijn. Hun vertrouwensband is zacht gezegd… gebroken. Dusdanig dat Baldur Freya aan het eind van de game wil doden en hier ook bijna in slaagt. Freya is hier volledig oké mee en spreekt dit ook uit wanneer Kratos tussenbeide wil komen. Liever doodgaan in de wetenschap dat haar zoon blijft leven, dan leven in een wereld zonder haar zoon.