Ik praat niet vaak over mijn jeugd. Misschien omdat het er niet van komt, waarschijnlijk omdat ik niet echt weet waarover ik het moet hebben. Terugkijkend op mijn jeugd voelt het als een optocht van willekeurige flarden waar ik geen patroon in kan ontdekken. Het enige dat ik wel weet is dat games voor mij de manier waren om structuur in mijn jonge leven aan te brengen.
Meer gesproken verhalen horen? Abonneer je op onze podcast Laadscherm Voorgelezen
Geen structuur
Mijn moeder heeft borderline syndroom en was depressief, wat zich op heftige manier uitte toen ik ongeveer tien jaar oud was. Vanuit die tijd staan mij vooral de irrationele stemmingswisselingen bij en de onmacht van mijn beide ouders over de situatie. Pas op latere leeftijd begreep ik dat het nog erger was met zelfverwondingen en zelfmoordpogingen. Ik was tien jaar en op die leeftijd vóél je vooral dat er dingen niet kloppen. Dat je moeder opeens niet meer thuis is en ‘is opgenomen’, is vrij abstract voor een tienjarige, maar ook heel evident: mama is niet meer thuis.
Dat mijn vader op zijn tenen liep doordat hij voor een zieke vrouw, drie kinderen en het huishouden moest zorgen, bevoelde ik ook wel. Dat mijn oma zich hulpeloos voelde om haar dochter en mij wilde complimenteren met hoe ik me staande hield met de woorden “het komt wel goed met de oudste, het komt altijd goed met de oudste”, begrijp ik nu pas. Dat ze dat enorm ongelukkig heeft verwoord, blijkt wel uit het feit dat ik haar nog altijd kan quoten. Indertijd en minstens tien jaar lang heb ik het opgevat als een vorm van desinteresse en een bevestiging dat ik als oudste kind minder belangrijk was dan anderen om mij heen.
Het mag geen verrassing heten dat ik en mijn jongere zusjes ontsnappingsmechanismen zochten. Mijn oudste zusje rebelleerde, mijn jongste dook de studieboeken in. Ikzelf zocht naar structuur in games. Want de regels van het dagelijkse leven sloegen voor mij nergens op. De ene dag was mijn moeder gelukkig, de andere dag was ze weg. Een week later was het weer goed en een maand later ook nog, maar vervolgens was er weer een incident. Een opname. Opa en oma over de vloer met troostende woorden. Daar valt geen regel of regelmaat in te ontdekken. Dus zocht ik ze in games.
Speel volgens de regels
Zonder het me destijds te beseffen, heb ik het meeste plezier aan games beleefd waarin je als speler de totale controle hebt en met duidelijke spelsystemen te maken hebt. Of om het concreter te verwoorden: god games als als Populous of Dungeon Keeper, tycoongames als Transport Tycoon en Rollercoaster Tycoon of een simulatiespel als Championship Manager. De duidelijke regels met een helder (eind)doel vormden voor mij precies de structuur die ik nodig had. Bovendien had ik in die games de volledige regie in handen. Alles wat gebeurde, viel te verklaren aan de hand van de regels die een spel hanteerde. Precies iets wat ik in het dagelijks leven nooit ervoer.
Bij mij en mijn oudste zusje was vooral De Sims populair, want daarin was het gezinsleventje lekker stabiel. Als mama-Sim goed had geslapen en ontbeten, dan kon ze de wereld aan. En als mama-Sim even sip was, dan was dat snel opgelost met een douchebeurt. Of ze moest gewoon even tv-kijken of een gezellig huisfeestje houden en lekker socializen. En als papa- en mama-Sim ruzie hadden of verdrietig waren, dan kon je met een enkele menuklik zeggen dat ze gewoon gezellig moesten praten. Werkte het in het echt maar zo…
Logica
Door games heb ik leren begrijpen wat logica inhoudt en dat is voor mij de grote kracht die games hebben. Nog altijd haal ik het meeste plezier uit games waarin de logica enorm diep gaat, maar de regels individueel duidelijk aan het werk te zien zijn. Of om het wederom concreet te verwoorden: games van Paradox als Crusader Kings II, Stellaris of Europa Universalis IV.
Aan de andere kant kan ik helemaal niets met games die zich niet aan hun eigen regels houden. Er zijn games waarin de computergestuurde tegenstander zichzelf een oneerlijk voordeel geeft om het je moeilijker te maken en dat vind ik al behoorlijk irritant. Maar ik overwin dat probleem altijd. Dat komt wel goed, dat komt altijd goed.
Er zijn ook games die opeens zonder waarschuwing nieuwe regels introduceren. Vooral verhalende games maken zich hier schuldig aan. Het doet me gelijk terugdenken aan hoe mijn jeugd was. Zonder duidelijke voorbode worden de voorwaarden veranderd en je dient je maar te gedragen naar de nieuwe regels zonder dat iemand je heeft gevraagd of je snapt waarom dit is. En of je ermee om kan gaan. Het is voor mij niets minder dan hoogverraad als dit gebeurt in een game. Want in games ben ik de belangrijkste persoon en heb ik de controle. De controle kun je niet zomaar van me afnemen. Dat mag niet!
Ik weet nog goed dat in de J-RPG Baten Kaitos voor de GameCube zonder waarschuwing een van je partymembers opeens foetsie is, terwijl dat juist mijn favoriete personage was. Ik heb de game geen minuut meer gespeeld. Ook Mass Effect 2 is bij mij compleet uit de gratie gevallen. Waar je eerst je eigen team rekruteert en op missies meeneemt, moet je in de laatste paar uur opeens teamleden zelf eropuit sturen. En ze kunnen doodgaan zonder dat je daar direct invloed op hebt. Ik was niet voorbereid op die situatie en poef…weg waren twee van mijn personages. Heavy Rain idem dito. Om me emotioneel te weren, wil ik dan ook niets meer weten van deze games.
De manier waarop ik me wapen tegen dit soort verrassingen is door compleet ongevoelig te zijn voor spoilers. Geef me de onverwachte wendingen maar, zodat ik me mentaal kan voorbereiden op wat komen gaat. Daarnaast vermijd ik ook puur verhaalgedreven games, juist omdat die leven bij de gratie van cliffhangers en plottwists. Het zijn voor mij verschrikkelijke games. Ik wil niet in een virtuele wereld leven waarin een nauwe band opeens verstoord wordt. Dat heb ik al genoeg meegemaakt in het echte leven.