De Nederlandse Mario plette games met een stoomwals Deze man vertelt de geschiedenis van games vanuit een Nederlands perspectief6 minuten leestijd

Zijn onderzoek begint waar het collectieve geheugen eindigt: Wietse van Bruggen (34) schrijft over Nederlandse gamegeschiedenis om misverstanden en halve verhalen te ontmantelen. “Al dat her- en doorvertellen van verhalen: uiteindelijk zit je heel ver van de bron af.”

Meer gesproken verhalen horen? Abonneer je op onze podcast Laadscherm Voorgelezen

Het is een opmerkelijke krantenfoto: Mario naast een ouderwetse stoomwals met op de voorgrond honderden NES-games. ‘Nintendo slaat terug’, luidt het bovenschrift. Onder de foto wordt uitgelegd dat deze illegale en in beslag genomen games uit Hong Kong op de luchthaven van Lelystad verpletterd worden.

“Ik herkende dit nog uit mijn jeugd, uit het officiële Nintendo-blad. Op zo’n moment ga ik verder kijken. Zijn er nog betere foto’s te vinden? Ik dook in de krantenarchieven en kwam er achter dat Nintendo deze pr-actie ontzettend goed heeft aangepakt.”

De onderschepte games – lastig van echt te onderscheiden – werden voor het aanzien van een aantal fotografen en journalisten geplet. “Nintendo probeerde in die tijd ook angst te zaaien over illegale games. Zouden ze wel goed werken in je NES, of beschadigt het je systeem? Waarschijnlijk niet, maar deze actie heeft wel flink wat grote nationale kranten gehaald. De voorpagina zelfs. Ja, dat hebben ze knap georganiseerd.”

Het Nederlandse verhaal

Wietse van Bruggen.

Op zijn website en Twitter-account beschrijft Van Bruggen gamegeschiedenis vanuit een Nederlands perspectief. “Dat onderwerp wordt internationaal redelijk goed gedocumenteerd. Maar vaak wordt het internationale verhaal verteld alsof het ook zo in Nederland is gegaan. En dat is vaak helemaal niet waar.” Daarom steekt Van Bruggen een groot deel van zijn vrije tijd in het opsporen van deze opmerkelijke verhalen. Zijn zoektocht begint vaak in een van de vele archieven die Nederland rijk is.“Denk aan instituten als de Koninklijke Bibliotheek en Beeld & Geluid, waar ontzettend veel materiaal bewaard wordt. Kranten, tijdschriften, beeldmateriaal, alles. Daar valt heel veel in te vinden.”

“Het is niet allemaal even goed gedigitaliseerd. Voor sommige boeken of tijdschriften moet je toch echt naar de Koninklijke Bibliotheek toe. Het is dan ook niet altijd duidelijk wat je gaat vinden. Ik heb heel wat jaargangen van de Consumentengids van de Consumentenbond doorgebladerd. Soms stuit je per ongeluk op iets. Dat is erg veel werk, maar wel ontzettend leuk.”

Zijn fascinatie voor Nederlandse gamegeschiedenis is een kwestie van ‘goed voorbeeld doet goed volgen’. “In de Verenigde Staten heb je Frank Cifaldi, die eind vorig jaar de Video Game History Foundation heeft opgericht. Dat vind ik inspirerende figuren. Iemand met hart voor de zaak om al dit materiaal bewaard en gedocumenteerd te houden. Om ervoor te zorgen dat dit materiaal beschikbaar blijft voor onderzoeken en historici.”

Over de games zelf maakt van Bruggen zich geen zorgen: die worden wel bewaard. In Nederland heeft Beeld & Geluid bijvoorbeeld een project draaien om games te preserveren die voor Nederland relevant zijn. “Maar al die krantenartikelen, tijdschriften, commercials, alles wat een verhaal om games heen vertelt, dat loopt veel meer risico om verloren te raken. Ik denk dat het ontzettend belangrijk materiaal is. Deze bronnen vertellen een vaak een veel interessanter verhaal dan de game op zichzelf.”

Happelaar

Een goed voorbeeld daarvan is de rechtszaak tussen Atari en Philips over de gelijkenis tussen Pac-Man en Happelaar, de overduidelijk afgeleide mascotte van Philips. Van Bruggen is bezig om dit proces stap voor stap te reconstrueren.

“Dat was een rechtszaak die in allerlei landen heeft gespeeld. Ik wilde dit uitzoeken, omdat dit wordt beschouwd als een belangrijk keerpunt voor hoe we over copyright, auteursrecht en games nadenken.”

Atari klaagde Philips aan in verschillende landen: de Verenigde Staten, Duitsland, Nederland, waar dan ook. En niet altijd met het beoogde resultaat voor Atari. In Duitsland verloren ze de zaak, en Happelaar mocht daar gewoon in de winkelschappen liggen. “Dat was ook eerst het geval in Nederland. De rechter beoordeelde: ‘Nee hoor, dit lijkt helemaal niet op elkaar.’ Later werd dat pas veranderd in hoger beroep. Atari kreeg toch zijn gelijk, en Happelaar mocht niet meer worden verkocht.”

Dat verhaal krijgt waarschijnlijk nog een staartje. Van Bruggen wil nu uitzoeken hoe het zit met een mogelijke overname van Atari door Philips. “In de Verenigde Staten ging het heel slecht met Atari. Philips heeft later een deal gesloten met Atari om Happelaar weer op de markt te brengen. Mogelijk hebben deze twee zaken met elkaar te maken.”

De NES-release in Nederland

Een andere opmerkelijke vondst van Van Bruggen is de eerste recensie van de NES in Nederland. De gamehistoricus vond een knipsel uit het Parool uit 1987. “En zover ik weet is dit de allereerste recensie.” Van Bruggen vervolgt: “Wikipedia is fantastisch, maar zeker op het gebied van games is het vaak niet op de juiste bronnen gebaseerd. De NES is een goed voorbeeld van een systeem waarbij het onduidelijk is in welke periode die console is uitgekomen. Dat verschilt enorm per regio.”

Van Bruggen: “Voor Nederland wordt vaak het jaar 1986 aangehouden, of soms zelfs 1985. Of schrijft men over een lancering in Europa in 1986. Maar als je in de bronnen duikt, dan is dat helemaal niet waar. Dat is waarschijnlijk veel later geweest en wisselend per regio. Wat ik heb kunnen vinden, wijst erop dat het om het najaar van 1987 gaat.”

Van Bruggen heeft nog talloze verhalen die hij wil uitzoeken. Maar ja, vind maar eens tijd naast je fulltime baan. “Ja, er liggen nog veel goede verhalen. Klaar om opgeraapt te worden. Het probleem met dit onderwerp is vaak om te zien waar ik moet stoppen. Er zijn zoveel invalshoeken in te vinden. Maar ik heb zeker nog wat verhalen op de plank liggen die eraan zitten te komen.” Wij hopen op nog meer stoomwals-anekdotes en Happelaar-soaps.