Wat weinig mensen weten, is dat er in een onopvallend zijstraatje in het centrum van Utrecht een galerie zit verstopt die gevuld is met gamekunst. Geen verzameling aan pc’s en consoles, maar grote prints aan de muur met beeld uit bekende en minder bekende games. Welkom bij gamekunsthandel Cook & Becker.
Meer gesproken verhalen horen? Abonneer je op onze podcast Laadscherm Voorgelezen
Games zijn mooi. Ik ben vast niet de enige die soms tijdens het spelen van een game even stilstaat om de omgeving te bewonderen. De concept art is vaak nog indrukwekkender: de eerste schetsen van een idee waar zoveel fantasie in zit dat je er lange tijd naar kan blijven kijken. Als naar een kunstwerk. En als games net als beeldende kunst zijn, waarom zou je dat dan niet aan je muur hangen?
Dat is precies wat de broers Maarten en Ruben Brands jaren geleden dachten. Zij richtten Cook & Becker op, een kunsthandel gespecialiseerd in game art en concept art. Je kan er grote en kleine prints kopen van zowel AAA-games als indiegames. Hun kantoor in Utrecht is eveneens een galerij waar de muren vol hangen met fantastische afdrukken van The Last of Us, Fallout 4, Journey, Mirror’s Edge en meer. Terwijl ik de indrukwekkende kunstwerken bestudeer, vertelt Maarten Brands hoe het idee precies ontstond.
Hij en zijn broer hebben beiden twee passies: games en beeldende kunst. Ruben was een van de eerste in Nederland die afstudeerde in de richting computeranimatie. Maarten zat in game-ontwikkeling: onder andere in het management van W!Games (later Vanguard en nu Force Field VR). Daar werkte hij met getalenteerde concept artists als Jesse van Dijk, Floris Didden, Roman van der Haven en Pieter Engels.
“Onze art director, Marcel du Long, had een topteam van artists en animators samengesteld daar. We waren met een grote action-adventure game bezig en veel concept art aan het maken. Ik zag dat altijd en dacht dan bij mezelf: die platen, die wil ik gewoon zelf hebben – maar dan mooi aan de muur en goed afgewerkt.”
Beeldcultuur
Enkele jaren later zette Maarten met zijn broer de stap om een kunsthandel te beginnen voor digitale kunst in de breedste zin. Er was in 2011 geen bedrijf dat dit deed met games, tot grote frustratie van Maarten. “Je kon posters vol logo’s krijgen van marketingafdelingen, dat was het. Ik was inmiddels over de dertig, had een huis en wilde er echt iets moois in hangen. Iets dat goed is geprint met papier dat niet vergeelt en in samenwerking met de artists. Maar dat was er niet.”
Veel conceptart van games krijgt het publiek nooit te zien, maar daar zitten veel mooie platen en tekeningen tussen. Maarten en Ruben willen dat laten zien als liefhebbers en verzamelaars, maar ook omdat het hoort in moderne beeldcultuur. Maarten kan zich goed herinneren dat hij een artikel in een krant las over een expositie van kunstenaars die zogenaamd beeldbepalend zijn voor de huidige tijd en cultuur. “Ik las dat en dacht: waar zijn games? Als we het hebben over visuele cultuur en wat beeldbepalend is voor onze huidige tijd, dan horen games erbij. Dit zie ik in de kunst en ook in de discussie over kunst en contemporary design helemaal niet terug. Deel van onze visie is om dit te laten zien en het serieus neer te zetten als kunst.”
Online kunst kopen
De broers waren ook ontevreden over de ervaring van het kopen van kunst. Voor een kunstwerk moest je doorgaans naar een galerie, maar dan ben je aangewezen op wat er in de buurt zit. Online was het niet beter. “Ik wou iets hebben van Yoshitaka Amano (illustrator van Final Fantasy, red.) die ook in het reguliere kunstcircuit naam heeft. De enige plek waar ik zijn kunst kon kopen was een verouderde website van een handelaar in Hong Kong, met onduidelijke kleine afbeeldingen en een telefoonnummer als je iets wilde bestellen. Dat wilden we beter doen.”
Maarten en Ruben begonnen met een aantal conceptartists te vragen voor zowel game art als eigen werk. Ze gingen op zoek naar de beste printer van Europa en de logistieke keten opzetten om wereldwijd te kunnen verkopen. Guerrilla Games was een van de eerste studio’s die met Cook & Becker mee wilden doen, en dat leidde tot een kettingreactie van studio’s die ook interesse hadden, waaronder Dice (Mirror’s Edge), Irrational Games (BioShock Infinite) en BioWare (Mass Effect). “Voor je het weet stuur je zeecontainers de wereld rond, dat was meer werk dan we van te voren hadden gedacht. Ik heb nog nooit zoveel excelsheets ingevuld als toen ik de kunstwereld in ging”, lacht Maarten.
De gameliefhebber van 30+
Als ik de muur van kunstwerken zie, vraag ik me af of zoiets wel in mijn eigen budget valt. “We zijn eigenlijk te goedkoop”, zegt Maarten. “We hebben prints van 90 euro, maar op een fotografiebeurs beginnen foto’s bij 200, 300 euro voor een kleine foto. Bij ons heb je dan al een print van 80 of 90 centimeter lang of breed.” Maar mensen moeten er wel aan wennen, want iedere gamewebsite richt zich op jongeren, een groep waarvoor 90 euro een flink bedrag is. Cook & Becker richt zich op dertigplussers die zijn opgegroeid met games. “Je hebt een carrière, geld, een huis – wat hang je daar dan in? Iets moois. Dan is 90 euro geen raar budget.”
Cook & Becker heeft ook werken die een stuk duurder zijn. Zelfs het duurste dat ze hebben, 3500 euro, wordt verkocht. Er zijn klanten die duizenden of zelfs tienduizenden dollars uitgeven. “Een deel van onze doelgroep is ook een groep die gewoon kunst koopt: accountants, tandartsen, juristen, noem maar op – de generatie die games snapt. We krijgen wel eens foto’s door en dan zie je bijvoorbeeld een tandartspraktijk met een print van Fallout 4 aan de muur.”
Koekenbakker
De naam Cook & Becker is niet zomaar gekozen, vertelt Maarten. Hij en zijn broer liepen rond op Tefaf, een kunst en antiekbeurs in Maastricht. Alle oude galeries die er stonden hadden allemaal dubbele achternamen zoals Jansen & Jansen sinds 1800-nogwat. “Wat we wel wisten is dat we het niet Nerd Art of Geek Art wilden noemen of aan onszelf koppelen als ‘the Brands Brothers’. We gingen het serieus neerzetten en het moest internationaal zijn. Tja, hoe gaat dat dan – je bent aan het brainstormen en het wordt laat, en dan komt er opeens ‘koekenbakker’ voorbij. Als je dat verengelst snapt niemand in het buitenland dat natuurlijk. We willen serieus genomen worden, maar die knipoog is ook belangrijk.”
De kunstwereld
Dat serieus nemen is best een uitdaging als je je ook begeeft in de kunstwereld. Alle prints gaan gepaard met een certificaat van echtheid dat wordt ondertekend door de artist en alles wordt streng gecontroleerd. Het idee daarachter is dat ze het werk ook graag op kunstbeurzen en musea willen laten zien. Maarten stuurt het werk op naar dit soort instellingen, maar daarbij stuit hij tegen onverwachte kritiek: zijn prints zijn te goedkoop, dat wordt niet serieus genomen. Om bij een kunstevenement in aanmerking te komen voor expositie, gaat je werk langs een commissie.
“Het is geen open wereld en als ze je kennen kom je er eerder in”, vertelt Maarten. “De ervaring is blind: je betaalt 2000 euro inschrijfgeld en dan hoor je na een paar weken dat je het niet bent geworden, met een slechte argumentatie erbij.”
Het is lastig te peilen hoe curatie werkt. “Er zijn grote kunstbeurzen in Nederland waar je schilderijen en fotografie ziet, maar ook juwelen, horloges, kaarsenstandaards, wat de doelgroep ook maar relevant vindt. Games worden dan weggezet onder ‘design’, want dat is geen kunst. Terwijl er edelstenen en munten bij kunst staan”, lacht Maarten.
Artbooks
De samenwerking met gamestudio’s wierp zijn vruchten af. Een paar jaar geleden vertrouwde Guerrilla Games Cook & Becker toe een artbook te gaan maken over 15 jaar Killzone voor hun eigen gebruik. Het project werd steeds groter en ze besloten het uiteindelijk uit te gaan geven. Dat was het begin van een reeks artbooks: Vlambeer, Sonic en Final Fantasy XV volgden. Ze werden gevraagd door Square-Enix voor Final Fantasy: het Killzone-boek was in Japan terechtgekomen en die waren erg onder de indruk. Zo rolt de bal door.
Maarten koopt bijna nooit game art-boeken omdat hij ze slecht gemaakt vindt. “De productie mag niet te veel kosten, het is goedkoop papier, ze krijgen een bak assets van de studio en dan is het alle poppetjes en werelden erin en drukken maar. Er is conceptueel niet over nagedacht.”
Hij vraagt studio’s het liefst om het hele archief van de game, alles wat ze ooit hebben gemaakt. Dat blijkt soms lastig, want niet iedereen laat graag werk zien dat niet af is. Juist die vroege schetsen, bijvoorbeeld van Sonic met een raar hoofd, vindt Maarten interessant. Ze interviewen het team over de designfilosofie, het proces en hoe ze werken. “Bij Vlambeer hebben we van Jan-Willem Nijman (gamedesigner, red.) al zijn notebooks gekregen. Al die dingen hebben we bekeken, gescand, en in de uiteindelijke versie hebben we ook papier gebruikt die je dat dummygevoel geeft.”
Er wordt constant overlegd met het team om het beoogde kwaliteitsniveau te halen. “We maken proefdrukken, gaan terug naar de artist en vragen: is dit goed, kan dit nog beter? Het is tweaken, tweaken, tweaken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan kleuren die er gedrukt anders uitzien dan op een scherm. Uiteindelijk moet de studio zeggen dat dit 100 procent is zoals ze het bedoeld hadden.”
Wat volgt er na kunstafdrukken en artbooks? Maarten wil in de toekomst meer exposeren en meer met musea gaan doen, maar heeft ook nu niets te klagen: ze groeien hard en klanten zijn tevreden. “In 7 jaar hebben we nog nooit een retour gehad.”