Ze wonnen in hun tienerjaren tienduizenden dollars, kwamen op televisie en reisden de hele wereld over. Nu, jaren later, zijn de eerste Nederlandse wereldsterren van de esport stuk voor stuk geslaagde volwassenen.
Meer gesproken verhalen horen? Abonneer je op onze podcast Laadscherm Voorgelezen
Het stigma van de esporter: bleke huid, man, dagelijks urenlang opgesloten op een kamer, gebrekkige sociale vaardigheden en maar goed in één ding: computerspelletjes. Het kan bijna niet anders dan dat een pikzwart gat lonkt voor zij die hun geld verdienen met gamen wanneer de spotlights uitdoven en het prijzengeld opraakt. Uitgeblust, ongeschikt voor het volwassen leven.
Berust dat beeld op enige waarheid? Om de proef op de som te nemen nam ik contact op met vier ex-pro-gamers. Livia Teernstra, Sander Kaasjager, Arthur Vankan en Laurens Pluijmaekers waren wereldsterren in een tijd zonder YouTube, Twitch en sociale media. De gamewereld lag ooit aan hun voeten. Nu moeten ze zoals iedereen overleven in de echte wereld. Ik sprak ze uitgebreid over hun heden en verleden.
Livia ‘Liefje’ Teernstra
Het café waar we afspreken ligt op een steenworp afstand van de Universiteit van Amsterdam. Op de afdeling politieke sociologie werkt Livia Teernstra aan haar PhD-onderzoek naar de ‘structural dynamics of political networks’. Ze vraagt of we het interview in het Engels kunnen doen. Want hoewel haar vader Nederlands is, groeide Teernstra op in Nieuw-Zeeland. Amsterdam is de zoveelste stop in een leven dat zich over de hele wereld afspeelt.
“Ik leerde mijn alfabet via games, ik groeide op tussen de computers”, vertelt ze. “Ik las op fora over Unreal Tournament en over de World Cyber Games in 2002. Ik las ESreality om bij te blijven.” Teernstra ging naar LAN’s en speelde daar haar eerste toernooitjes. In 2003 reisde ze door Europa met haar ouders en besloten ze —“nou ja, ik pushte ze”—om naar de Esports World Convention te gaan in Parijs.
Voor ze het wist speelde Teernstra onder de naam ‘Liefje’ in een gesponsord Quake-team en vloog ze in 2004 naar San Francisco en Los Angeles om te spelen op de World Cyber Games en gamebeurs E3. Dat team, Girlz 0f Destruction, zou in de jaren erna een pioniersrol vervullen. De Girlz hielden (overigens zonder Teernstra) huis op QuakeCon in 2005 en werden het eerste gesponsorde vrouwenteam dat meer was dan een meidengimmick. Elk toernooi waaraan het team deelnam werd, vaak ongeslagen, gewonnen.
Uiteindelijk kregen de Girlz 0f Destruction een bedrijf zo ver om hun verblijf in een gamehuis te financieren. Teernstra verhuisde in 2006 van Nieuw-Zeeland naar Zweden om daar een jaar lang te gaan wonen. Tegen een salaris hield Teernstra zich 24/7 bezig met gamen en reisde ze van toernooi naar toernooi in de verste hoeken van de wereld.
Net als King Tuur blonk Teernstra uit in haar veelzijdigheid. Na de wereld te hebben veroverd in Quake en Unreal Tournament, verhuisde Teernstra naar Berlijn en leerde ze in twee maanden Dead or Alive 4. Ze kon zo twee jaar op rij (wederom tegen een salaris) deelnemen aan de Championship Gaming Series in de Verenigde Staten, een soort nieuw tv-format dat het concept van esport als vermaak naar een hoger niveau probeerde te tillen. Ze woonde maanden in Los Angeles. Door haar prestaties kon ze nog eens 14.000 dollar aan prijzengeld bijschrijven. Teernstra staat nog altijd in de top 20 meestverdienende vrouwelijke pro-gamers aller tijden.
“Als ik er nu over nadenk ben ik heel blij dat ik het heb gedaan, zeker als ik zie hoe groot esport nu is”, vertelt ze. Toen was het dat nog niet. Teernstra maakte de eerste explosie aan media-aandacht in de Westerse wereld eerstehands mee. Mensen begrepen nog niet wat het inhield wanneer ze vertelde dat ze pro-gamer was. Samen met de Girlz 0f Destruction streed Liefje in een tijdperk waarin boothbabes de norm waren. Gamende vrouwen deden shoots voor Playboy omdat ze Quake speelden.
Toch wil Teernstra niets weten van een pioniersrol. Het was “enorm vleiend” toen een meisje eens naar haar toe kwam en haar een voorbeeld noemde. Een voorbeeld dat toonde dat het voor een vrouw mogelijk was om pro-gamer te zijn. Net als dat het vleiend was dat mensen na haar TEDtalk over mannen, vrouwen en gewelddadige games Teernsta een “inspiratie” noemden, een “goed rolmodel”. “Maar ik besteed er weinig aandacht aan. Ik ben nooit aan pro-gaming begonnen om in de spotlights te staan. Ik wilde winnen, ik wilde de beste zijn en kon het niet uitstaan als ik verloor.”
“Ik heb geen rocksterleven gehad”, vertelt ze wanneer ik vraag wat er met al het geld is gebeurd. “Iedereen verdient geld. Volgens mij is het niet gekker dan iemand anders met een baan die een bonus krijgt.” Ze klinkt wel erg casual over bedragen van meer dan tienduizend dollar bovenop een salaris, opper ik. “Het is misschien niet realistisch dat het al gebeurt op die leeftijd… Ok, ik weet niet hoe ik hierover moet praten zonder verwend te klinken. Maar als ik naar de bedragen van nu kijk, was het toen helemaal niets. En het geld ging op aan praktische dingen, aan reizen terug naar Nieuw-Zeeland.”
Toen de financiële crisis losbarstte betekende dat ook het einde van de Championship Gaming Series. Teernstra verhuisde naar Nederland, stortte zich op de computerwetenschap, studeerde af aan de Universiteit Leiden, kreeg vorig jaar een publicatie op haar naam en werkt nu onder supervisie van socioloog en publicist Jan Willem Duyvendak aan haar PhD-onderzoek naar ‘Structural dynamics through the lens of rich network data’. Gamen doet ze nog steeds. Shooters, net als vroeger. Het liefst om te winnen, net als vroeger.
Sander ‘Vo0’ Kaasjager
“Tegenwoordig schijn ik een volwassen man te zijn. Ik werk, ik betaal huur, heb contacten te onderhouden, heb een vriendin.” Des te meer moest Sander Kaasjager opzij zetten toen hij dit jaar besloot om, op zijn 32ste, zijn comeback te maken in de esport. Zijn werk moest plaatsmaken voor de terugkeer van ‘Vo0’, misschien wel de succesvolste pro-gamer die Nederland heeft gekend. Met dat alter ego won Kaasjager in 2004 en 2005 het ene na het andere toernooi in de shooter Painkiller. Hij werd uitgeroepen tot eSports Player of the Year in 2005. Op zijn twintigste had hij een kwart miljoen dollar verdiend aan prijzengeld.
Kaasjager is welbespraakt, maar moet soms zoeken naar de juiste woorden in het Nederlands. Met het geld dat hij won betaalde hij zijn studie werktuigbouwkunde in Dallas, waar hij zes jaar zou wonen. Een Amerikaans accent schemert hier en daar door tijdens ons Skype-gesprek. Kaasjager krijgt het chatprogramma eerst niet aan de praat. Zijn nieuwe game-pc—een trainingsapparaat en het startpunt voor zijn streamingcarrière—moet nog goed geconfigureerd worden.
“Ik heb een passie voor gamen. Het gevoel dat gamen in mij losmaakt, brengt business analist zijn niet in mij op”, vertelt Kaasjager wanneer ik vraag naar zijn huidige carrière. “Het is leuk werk, maar het geeft me niet de rush van gamen op het hoogste niveau, waar duizenden mensen naar kijken.”
Zijn collega’s keken raar op toen hij aankondigde zijn aantal uren te halveren. Ook zijn vriendin had haar twijfels. De twintig uur per week die vrijkwamen gebruikte Kaasjager om keihard te trainen. Ditmaal niet voor Painkiller, maar voor Quake Champions. Vo0 vloog eind augustus naar Texas voor het wereldkampioenschap Quake, behaalde met betrekkelijk gemak de finale, maar verloor die uiteindelijk van een 19-jarige Wit-Rus.
Het was een sprong in het diepe, vertelt Kaasjager, maar zo zit hij in elkaar. Net als de andere esporters die ik spreek is half werk geen optie, behalve dan qua gewerkte uren. “Ergens voor gaan, een risico nemen. Er zijn heel veel mensen die hun baan maar niks vinden. Die blijven vijf jaar bij een bedrijf zitten. Dan denk ik: doe iets. Ik ben zelf redelijk pro-actief in dat soort dingen.”
“Ik heb twee maanden zuinig geleefd: veel rijst eten, weinig uitgaan, geen vakanties. Je moet er dingen voor opgeven, maar als zo’n… zo’n sacrifice goed uitpakt is dat geweldig.” Kaasjagers leven is nu: ’s ochtends werken, ’s middags “streamen, trainen, chillen”. Tijd steken in sponsoren. Hij zet dat leven door. Het offer in werkuren was oorspronkelijk bedoeld voor twee maanden, maar het toch enigszins onverwachte succes smaakt naar meer. Vo0 wil goud.
Het is fascinerend om te luisteren naar de gepassioneerde esporters. Ook Kaasjager beschrijft uitgebreid zijn modus operandi. En ook Kaasjager blinkt uit in zelfanalyse. “Het mooie van Quake Champions is dat het heel veel stijlen bijeenbrengt. Quake 3 had strafejumpen, Quake 2 had doublejumpen, Quake 1 had bunnyhoppen, Quake 4 had crouchsliden—allemaal verschillende bewegingsstijlen die in één game samen worden gebracht. Iedereen heeft in Quake Champions dan ook zijn eigen stijl van bewegen. Mijn movement-stijl is heel snel door een map bewegen, snel aanvallen, retreaten, weer opladen, nieuwe health en armor pakken, meteen weer aanvallen—daar zijn spelers niet altijd op voorbereid. Ik overrompel mijn tegenstanders.”
“Ik denk ook na over tactiek tijdens wedstrijden, beslissingen maak ik on the fly. Dat zijn niet altijd de juiste beslissingen, maar dat is juist het mooie. Ik speel al zo lang en zie nog steeds elementen die ik kan verbeteren. Ervaring maakt mij goed. Goede hand-oogcoördinatie, timing, anticiperen, positioneren. Ik vind mezelf een complete speler. Ik ben niet de beste aimer, maar wel goed genoeg om bij de top te zitten.”
Is dat niet te trainen, vraag ik hem. “Dat is een goede vraag, een antwoord weet ik daar niet op. Blijkbaar kan het wel. Ik maak vaak vergelijkingen met tennis. Gamen is een soort van tennis: je wordt in een arena gezet en speelt tegen elkaar. Roger Federer heeft op zijn 36ste ineens zijn backhand enorm verbeterd.” Na een korte stilte: “Ik neem aan dat dat bij aimen ook zou kunnen. Ik weet niet hoe. Gewoon veel spelen misschien.”
Zijn huidige trainingsregime bracht hem tot de finale in Texas. Anderhalve week geleden wist Vo0 de groepsfase op DreamHack in Denver niet te overleven. Deze week staat de Italian Esports Open alweer op de agenda, terwijl Kaasjager tussendoor ook gewoon nog naar zijn werk moet.
‘Texas’ leverde Kaasjager in totaal ruim 55.000 euro op. Het geld gebruikte hij om zijn verloren loon mee te compenseren, de rest zette hij linea recta op zijn spaarrekening. Om hopelijk over een paar jaar een huis mee te kopen. Het zijn volwassen overwegingen van een man met een bijzonder dubbelleven. Aan de ene kant de verstandige regelmaat, aan de andere kant de spotlights van een sportwereld die in Kaasjagers absentie is uitgegroeid tot een miljardenbusiness. Misschien is die balanceeract wel Vo0’s grootste overwinning.